Gmina Jasienica Rosielna

Jasienica Rosielna  

Jasienica Rosielna to miejscowość położona w środkowo-południowej części województwa podkarpackiego, która od północy graniczy z gminą Domaradz, od wschodu z Bliznem, od południa z Orzechówką, a od zachodu z Wolą Komborską i Wolą Jasienicką. 

Jednym z najcenniejszych bogactw naturalnych tej miejscowości są lasy (zajmują ok. 20% powierzchni wsi). Dostarczają one nie tylko surowca do dość dobrze rozwiniętego przetwórstwa drzewnego, ale w znacznym stopniu stanowią największą atrakcyjność turystyczną gminy. Niski poziom wód gruntowych sprzyja i odgrywa doniosłą rolę w procesie modelowania krajobrazu podgórskiego, gdyż intensywne działanie rzek, potoków i strumieni utworzyło swoistą topografię terenu i wpłynęło na charakter gleb. Jasienica Rosielna znajduje się w dorzeczu prawobrzeżnym Wisły a płynący przez miejscowość potok Rosielna bierze swój początek na obszarze Parku Strzyżowsko–Czarnorzeckiego. 

Pięknym zabytkiem tej miejscowości jest usytuowany na wzgórzu wśród drzew barokowy, drewniany kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny z 1770 r., fundacji Marianny i Ignacego Załuskich, herbu Junosza, których portrety do dzisiaj znajdują się w świątyni. Wspomniany kościół nie był pierwszą świątynią, niestety dowodów potwierdzających czas wzniesienia pierwszego kościoła nie ma ale wiadomo, że nosił on wezwanie Narodzenia Najświętszej Marii Panny i usytuowany był w niżej leżącej części wsi, w sąsiedztwie rzeczki Rosielnej, w miejscu gdzie obecnie wznosie się kapliczka św. Floriana i służył parafii do II połowy XVIII wieku.  

W roku 1770 wzniesiony został nowy kościół, który wkrótce przejął funkcję świątyni parafialnej. Kościół ten wzniesiono na nowym miejscu, położonym na wzniesieniu, ok. 200 m od starego kościoła parafialnego, przy drodze w kierunku Orzechówki i Brzozowa. Akt konsekracji obecnego kościoła dokonał biskup przemyski Antoni Gołaszewski w 1798 roku. Pierwsze surowe, nie polichromowane wnętrze kościoła wypełniło bogate wyposażenie snycerskie obejmujące: rokokowe ołtarze, konfesjonały, ambonę, ławki kolatorskie oraz prospekt organowy. Całość wnętrza była utrzymana w czarno-złoto-srebrnej kolorystyce, kontrastującej z jasną barwą drewnianych, zrębowych ścian. Na zewnątrz kościół w swej pierwotnej postaci właściwie niewiele różnił się od jego stanu obecnego. 

Jedyna zasadnicza różnica uwidaczniała się w odmiennym do obecnego pokryciu dachowym, ponieważ do roku 1881 dachy świątyni pokryte były gontem. W swej pierwotnej postaci kościół przetrwał do 1870 roku, kiedy to zmianie uległ wystrój wnętrza. Ściany i stropy zostały pokryte iluzjonistyczną polichromią autorstwa Jana Tabińskiego, doskonale współgrającą z późnobarokową architekturą świątyni. Zmiany kolorystyczne objęły także ruchomości, w tym ołtarze i ambonę. W roku 1881 we wnętrzu świątyni z inicjatywy ówczesnego proboszcza ks. Jana Samockiego w miejsce starej, kamiennej posadzki, położono nową – terakotową, wykonano także obecny, kamienny mur oporowy, stabilizujący zachodnia cześć placu kościelnego oraz wzniesiono zachowany do dzisiaj parkan. W okresie międzywojennym zmodernizowano i częściowo powiększono prospekt organowy, a na plac kościelnym wzniesiono kamienną, parawanową dzwonnicę. Dzwonnica ta pomieściła trzy dzwony, ufundowane w 1927 roku przez mieszkańców Jasienicy w miejsce wcześniejszych, zarekwirowanych przez władze austriackie w okresie I wojny światowej oraz zachowany z pożogi wojennej piętnastowieczny dzwon fundacji Kamienieckich. II wojna światowa świątyni jasienickiej nie wyrządziła większych strat. Jedynym wyjątkiem była rekwizycja dzwonów, które zdjęto 8 września 1941 roku oprócz zachowanego do dzisiaj dzwonu gotyckiego z końca XV wieku, natomiast 10 września tegoż roku przewieziono je na plac koło brzozowskiego gimnazjum, skąd trafiły na przelanie.

W 1960 roku wzmocniono i uzupełniono podmurowanie świątyni, które następnie pokryto tynkiem. Rok później wprowadzono instalację elektryczną, a w roku następnym skanalizowano teren wokół kościoła. Wymieniono zewnętrzny szalunek ścian, stolarkę okienną oraz częściowo drzwiową, dokonano naprawy pokrycia dachowego, hełmów wież oraz wykonano nowe krzyże na wieżach. Później przy udziale mieszkańców Jasienicy Rosielnej przemalowano polichromię ścian i stropu, a także wyposażenie ruchome wnętrza świątyni. Z biegiem lat wykonano wiele prac remontowych i konserwacyjnych, jednak wyposażenie wnętrza kościoła pochodzi z czasów jego budowy, czyli z roku 1770, a jej centralnym motywem zdobiący wnętrze jest ołtarz główny.

Wartym uwagi jest również Park podworski jako miejsce historyczne, niegdyś stanowiące własność rodu Załuskich a następnie Wysockich. Stanowi go zespół ogrodów XVIII wiecznych (powierzchnia 14 ha) powstałych jako ogrody krajobrazowe w stylu angielskim przez właścicieli majątku - rodzinę Załuskich. Wcześniejszy układ ogrodu nie jest znany. Dzisiaj nie pozostało zbyt wiele z zabudowań dworskich, jedynie resztki kolumnowego partyku, piwnica rządcówka w której mieści się obecnie Przedszkole oraz kilka wiekowych drzew pochodzących przede wszystkim z II połowy XIX wieku oraz początku XX wieku, świadczą o dawnej świetności dworu. Park ten jest położony w otulinie Czarnorzecko-Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego w krajobrazie naturalnym, silnie zalesionym oraz użytkowanym rolniczo. 

Charakterystycznym elementem krajobrazu parku jest mozaika pól uprawnych wynikająca z rolniczo-leśnego charakteru parku oraz dużego rozdrobnienia gospodarstw a aktywną formą wypoczynku połączonego z poznawaniem przyrody jest zwiedzanie ścieżek przyrodniczych, tras rowerowych czy szlaków turystycznych. Jego obszar jako jedyne skupienie wysokiej zieleni we wsi odgrywa ważne znaczenie dla kultury, rekreacji i sportu. Zlokalizowany jest tu Gminny Ośrodek Kultury, boisko do piłki nożnej, kort tenisowy oraz stawy.  

Na terenie wsi znajduje się kilka pomników przyrody. W podworskim parku w Jasienicy Rosielnej rosną lipa (wiek ok. 300 lat), dąb szypułkowy (wiek ok. 350 lat) oraz grupa 5 dębów (250 - 400 lat), a w okolicach parku grupa 9 dębów (250 lat). Występuje również grupa 4 lip drobnolistnych w wieku 300-450 lat oraz pojedyncza 350 - cio letnia lipa. Ciekawym obiektem przyrodniczym jest sosna wejmutka licząca ponad 300 lat.

Najstarsza wzmianki o oświacie w Jasienicy Rosielnej pochodzą z I połowy XIX w. W zachowanych dokumentach istnieją dowody, że od roku 1828 istniała Szkoła Ludowa w Jasienicy utrzymywana do roku 1850 z dobrowolnego funduszu dworu. W roku 1858 została utworzona Szkoła Parafialna a w latach 80-tych uczyli się w niej uczniowie z gminy starozakonnej, Wólki Orzechowskiej i Jasienicy. Ówczesna szkoła mieściła się w istniejącej organistówce, zaś w 1911 roku została wybudowana szkoła murowana wchodząca w skład istniejących obiektów szkolnych. W okresie międzywojennym do szkoły chodziły dzieci polskie i żydowskie, następnie w latach 60-tych dobudowano salę gimnastyczną, w latach 80-tych dobudowano kolejne skrzydło szkoły a w latach 90-tych przewiązkę i pełnowymiarową salę gimnastyczną.

Do II wojny światowej Jasienicę Rosielną zamieszkiwało około 600 żydów. W czerwcu 1942 roku hitlerowcy utworzyli w Jasienicy getto, a 11 sierpnia 1942 roku rozpoczęli jego likwidację. Rozstrzelano około 600 osób, a ciała pomordowanych pochowano we wspólnej mogile. Cmentarz zachował się do dziś, a na mogile widnieje kamienna płyta z tablicą.

Dane statystyczne: